Autor niniejszego artykułu stawia tezę, iż w _Biblii Paulistów_, w szczególności zaś w tłumaczeniu Ewangelii i Psalmów, zastosowano tylko pozornie „język współczesny”, gdyż jej tekst w wielu wypadkach zapożycza pełne frazy z _Biblii Tysiąclecia_. Powstaje w ten sposób pewna hybryda językowa, mieszająca język potoczny i już utrwalony tradycją „polski styl biblijny”. Tezę tę ilustrują liczne przykłady oparte o analizowany tekst. Kolejną poruszaną kwestią jest teoretyczna i praktyczna zasadność samego faktu sięgania po język współczesny, a w istocie po język potoczny w (...) przekładzie Pisma Świętego. Z teoretycznego punktu widzenia jest to jednoznacznie sprzeczne z tradycją wyznaczoną przez _Wulgatę _św. Hieronima, którego przekładowy język naruszał kanony łaciny cycerońskiej (a więc języka naturalnie brzmiącego dla ówczesnego wykształconego odbiorcy) w trosce o jak największą wierność wobec oryginału. Święty Hieronim zderzał łacinę ze strukturami składniowymi języka hebrajskiego, w wyniku czego powstała pewna nowa jakość, odbierana jeszcze długi czas później jako „dobroczynny zgrzyt językowy” (sformułowanie A. Bermana), prowadzący również do poszerzenia zasobów języka docelowego. Ta zasada została przyjęta w późniejszych katolickich przekładach Biblii, w tym w przekładzie ks. Jakuba Wujka, i odrzucona dopiero przez nową tradycję protestancką zainaugurowaną przez Marcina Lutra. Z praktycznego natomiast punktu widzenia wolno zadać pytanie o duszpasterską skuteczność używania takiego języka i sięganie do tradycji protestanckiej w sytuacji, gdy kościoły protestanckie Europy pustoszeją mimo propozycji „chrześcijaństwa ułatwionego”. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest rekonstrukcja wizji liberalizmu proponowanej przez Wojciecha Sadurskiego w tekstach wydanych w języku polskim, która odnosi się nie tylko do rozumienia samego liberalizmu, ale i demokracji, konstytucjonalizmu, tolerancji. Pominięte zostaną poglądy Sadurskiego odnoszące się do takich zagadnień, jak: Unia Europejska, poprawność polityczna i patriotyzm, znacznie ograniczona też będzie analiza jego opinii na temat równości, sprawiedliwości czy poszczególnych swobód. Wskazany cel związany jest z tezą, iż treści poddane analizie wpisują ich autora w tzw. liberalizm społeczny, dookreślany (...) także takimi przymiotnikami jak: socjalny, nowy, reformatorski, radykalny, nowoczesny, rewizjonistyczny, etatystyczny czy progresywistyczny. Owa odmiana liberalizmu charakteryzuje się łączeniem liberalizmu z demokracją i sprawiedliwością społeczną, a współcześnie, za sprawą m.in. Johna Rawlsa, Richarda Rorty’ego, Bruce’a Ackermana i Johna Gray’a, poszukiwaniem instytucji gwarantujących stabilne pokojowe współistnienie i współdziałanie w jednym społeczeństwie politycznym ludzi o odmiennych wizjach dobrego życia . (shrink)

Barcz and Zaręba (2021) argue that depending on the shape and the size of the asymmetry in attributions of intentional actions one can distinguish various interpretations of the Knobe effect. Their classification of these interpretations can be used to compare judgments of intentional action across different languages and cultures. Our study in three languages (Polish, English and Italian) indicates that there is some cross-cultural variation both in the ascription of intentionality to an action and in the ascription of actions to (...) the agent. (shrink)

Książka składa się z wprowadzenia do debaty zarówno w języku polskim jak i angielskim oraz 12 rozdziałów. Praca zawiera także noty o autorach oraz indeks. Autorami referatów są znawcy problematyki transhumanizmu, wywodzący się zarówno z renomowanych uczelni akademickich, jak i rozmaitych ośrodków badawczych. Publikacja jest nie tylko interesująca oraz inspirująca, ale też zmusza do pogłębionej refleksji nad naturą człowieka, jego istotą oraz wpływem technologii na jego życie, a także oceną etyczną tego wpływu. --------------------- Zgłoszono: 12/12/2021. Zrecenzowano: 09/01/2022. Zaakceptowano (...) do publikacji: 26/04/2022. (shrink)

Problem moralności w świetle języków słowiańskich.Artykuł jest próbą odpowiedzi na stawiane często pytanie: czy istnieje różnica między pojęciami Moral i Sitte. Na ogół odpowiada się, że pojęcia te są przez Kanta używane synonimicznie, oddanie różnicy miedzy nimi – jeśli miałaby być podkreślona – sprawia trudności tłumaczom dzieł Kanta. Ważnych intuicji dotyczących sposobu oddawania niuansów kantowskiej terminologii w języku polskim dostarczają pisma Krzysztofa Celestyn Mrongowiusza, ucznia Kanta i autora zbiorów notatek z wykładów Kanta o moralności, tłumacza i pisarza.

Przedmiotem artykułu jest paradoks fikcji. Prezentuję wybrane najważniejsze próby jego wyjaśnienia i rozwiązania. Twierdzę, że ów paradoks wynika z przyjęcia silnego założenia, że do powstania reakcji emocjonalnej niezbędne jest przekonanie o realnym istnieniu czegoś. Przekonanie to wcale nie jest jednak konieczne — można bać się, że p, a równocześnie nie mieć silnego przekonania, że p. Wystarczy posiadać określoną myśl. Bronię tezy, że nasze reakcje emocjonalne zapośredniczone są przez umysł i jego reprezentacyjno-treściowe wyposażenie. Ze względu na skromne piśmiennictwo poświęcone temu tematowi (...) w języku polskim artykuł został napisany w języku rodzimym autora. Artykuł ma zatem charakter edukacyjny i przede wszystkim popularyzacyjny. (shrink)

We współczesnej polszczyźnie występuje wiele słów, będących zapożyczeniami z języka niemieckiego. Najstarsze zapożyczenia pojawiły się w języku polskim wraz z nowymi przedmiotami codziennego użytku i były jednocześnie zapożyczeniami fonetycznymi. Obecnie nie wyczuwa się już ich obcego pochodzenia. Słowa przejęte z niemieckiego podlegały w języku polskim licznym i różnorodnym procesom adaptacyjnym, dotyczącym m. in. ich formy gramatycznej, fonetycznej czy też morfologii. Ulegały one również licznym zmianom znaczeniowym, tzn. rozszerzały bądź zawężały swe pierwotne znaczenie, zmieniały również zabarwienie stylistyczne. (...) Poza tym można też mówić o przesunięciu znaczenia wyrazu zapożyczonego oraz o zjawisku przejmowania tylko niektórych znaczeń pierwotnych danego słowa, pochodzącego z języka niemieckiego. Ciekawym zjawiskiem jest również występowanie we współczesnej polszczyźnie takich wyrazów niemieckiego pochodzenia, które jednak nie posiadają już swych odpowiedników we współczesnym języku niemieckim, tzn. w nowo-wysoko-niemieckim, gdyż zostały one zapożyczone bardzo dawno, ale znaleźć je można jeszcze w słownikach etymologicznych języka polskiego, gdzie podawane są jak o odpowiedniki niemieckie danych wyrazów, np. fastryga, framuga itd. Całkowite podporządkowanie się regułom języka przejmującego dany wyraz obcego pochodzenia świadczy o jego zakorzenieniu się w danym języku oraz dopasowaniu się do nowego systemu językowego. Wyrazy pochodne od danego zapożyczenia, frazeologizmy, w których te zapożyczenia występują, synonimy, pojawiające się w danym języku obok wyrazów zapożyczonych oraz frekwencja zapożyczeń w danym języku świadczą o stopniu zakorzenienia się danego wyrazu obcego pochodzenia w języku polskim. (shrink)

Przełożył, wstępem i przypisami opatrzył Zbigniew Nerczuk Zarysy Pyrrońskie – traktat w trzech księgach będący dziełem sceptyka Sekstusa Empiryka (II/III wiek n.e.), należy do kanonu tekstów filozoficznych, będąc jednym z niewielu zachowanych okruchów wielkiej tradycji krytycznej i sceptycznej, swymi źródłami sięgającej presokratyków, sofistyki i Sokratesa, rozwiniętej przez Pyrrona, a zwieńczonej wielkim dziełem Sekstusa Empiryka. Tradycja ta przez stulecia lekceważona i marginalizowana wskutek założonej przez kulturę europejską dominacji myśli Platona i Arystotelesa, odkryta i rozpowszechniona w XVI wieku, wyznaczyła kierunek rozwoju dalszej (...) myśli filozoficznej, zwracając ją w stronę rozważań dotyczących problemów poznawczych. Jedyne dotychczas opublikowane w języku polskim tłumaczenie Zarysów sporządzone przez Adama Krokiewicza ukazało się w 1931 roku i mimo jego niewątpliwej wnikliwości, niepowtarzalnego stylu, a także wielkiej roli, jaką odegrało w upowszechnianiu wiedzy o antycznym sceptycyzmie w Polsce, tak jak każdy przekład z biegiem czasu i ono powinno zostać skonfrontowane z nowszą wersją. Prezentując nowe tłumaczenie, jego Autor może mieć tylko nadzieję, że będzie ono stanowiło wartościową alternatywę dla niezwykłego dzieła Adama Krokiewicza. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest omówienie niektórych problemów, które występują podczas określania koreferencji w tekście. Analizy takie były prowadzone na potrzeby projektu CORE – Komputerowe metody identyfikacji nawiązań w tekstach polskich. Głównym celem projektu było stworzenie nowatorskich metod i narzędzi informatycznych służących do automatycznego wykrywania anafor i koreferencji w tekstach pisanych w języku polskim. Główny problem z wyznaczaniem faz koreferencji w języku polskim wyłonił się w efekcie kilku czynników. Na poziomie pragmatycznym i semantycznym nie było proste zadecydować (...) czy zachodziła identyczność, czy tylko podobieństwem między dwoma obiektami. Dodatkowym utrudnieniem był brak specjalistycznej wiedzy, który sprawił, że wyznaczenie faz koreferencji było szczególnie trudne między frazami w wyjątkowo specjalistycznych tekstach. Na poziomie gramatycznym, niektóre cechy języka polskiego utrudniły anotację. Ze względu na brak rodzajników określonych i nieokreślonych bardzo trudno było określić, czy nadawca zawsze miał na myśli ten sam obiekt, czy różne obiekty należące do tej samej klasy. Wreszcie, długie zdania bez podmiotu spowodowały pewne problemy przy wyznaczaniu łańcuchów koreferencyjnych między analizowanymi frazami. (shrink)

Potrzeba uzasadnienia zdań w sensie logicznym pŀynie z faktu, iż uznają one swą funkcją stwierdzenia zachodzenie stanu rzeczy, wyznaczonego przez ich sens, i to zachodzenie niezależne od nich samych, a zarazem jako twory czysto sygnitywne (językowe) nie są zdolne pokazać bezpośrednio tego zachodzącego stanu rzeczy.Uzasadnienie pośrednie przez odwoŀanie się do innych zdań, które tymi samymi cechami się odznaczają i same z natury swej wymagają uzasadnienia, nie może być nigdy definitywne i jako takie domaga się uzupeŀnienia przez uzasadnienie “bezpośrednie”.Uzasadnienie bezpośrednie może (...) być uzyskane jedynie w aktach bezpośredniego doświadczenia, tzn. w aktach, w których przedmiot poznania jest dany samoosobiście.Należy odróżnić dwa rozumienia “uzasadnienia”:uzasadnienie “ontyczne”: jest nim zachodzący niezależnie od zdaniastan rzeczy zgodny w swej zawartości, formie i sposobie zachodzenia z tym, jakim go wyznacza uzasadniane zdanie. Uzasadnienie w tym znaczeniu jestbytową podstawą prawdziwości zdania i przez swe zachodzenie konstytuuje tę prawdziwość. Każdy sąd prawdziwy jest ipso facto w tym znaczeniu “uzasadniony”, a każdy w tym znaczeniu uzasadniony jest prawdziwy, ale “być prawdziwym” i “stanowić podstawę prawdziwości” zdania to dwie różne, choć przynależne do siebie sprawy.“Uzasadnienie” w rozumieniu pewnejoperacji poznawczej (“uzasadniania”) wykazuje zachodzenie stanu rzeczy będącego podstawą ontyczną prawdziwości pewnego zdania.Uzasadnianie przez odwoŀanie się do tzw. “doświadczenia” dokonuje się przy jednostkowych zdaniach kategorycznych a zarazem empirycznych przez odwoŀanie się do odpowiedniego spostrzeżenia zewnętrznego lub wewnętrznego, w którym przedmiot oznaczony przez przedmiot zdania uzasadnianego dany jest a zarazem spostrzeżony w cesze przypisywanej mu w danym zdaniu. Jednakże samo to spostrzeżenie nie wystarcza, trzeba bowiem dokonać na podŀożu tego spostrzeżenia przedjęzykowo przebiegającej predykacji, która dopiero prowadzi do utworzenia odpowiedniego zdania. Stwierdzenie tożsamości sensu zdania uzasadnianego i zdania utworzonego w procesie uzasadniania na podstawie wymienionych czynności poznawczych jest końcową fazą procesu, w którym dany sąd jednostkowy kategoryczny staje się empirycznie uzasadniony.W końcowej części artykuŀu omówiono szereg trudności, jakie przy uzasadnianiu sądów wzmiankowanego typu się nasuwają. (shrink)

The names of dishes grow in some situations to the level of small works of art. This is especially true in situations where their function is persuasive, they are meant to persuade to buy, order or prepare. For this very reason they are often ambiguous, in many cases not culinarily definitive and possibly misleading to the recipient. We are dealing with this type of names in the culinary programmes “Ugotowani” and “Das perfekte Dinner / Das perfekte Promi-Dinner”. Invented for the (...) sake of the programme, the occasional names of the dishes served are both manifestations of creativity and a kind of a riddle for the recipient, as they permit many interpretations. The aim of our analysis is to identify strategies used to create these terms. (shrink)

Roman Ingarden, opisując rzeczywistość moralną, posługiwał się językiem wartości. Niniejszy artykuł przedstawia opis wartości moralnych i analizę terminologii stosowanej do ich charakterystyki i wyjaśniania sposobu ich istnienia. Istotne znaczenie dla teorii wartości moralnych ma doświadczenie powinności i problematyka normatywności. Zbadanie obu zagadnień prowadzi do pytań o sposób powstawania nowych klas wartości moralnych i rozpoznawania powinności do ich realizacji. Przeprowadzone badania pokazują także trudności związane ze stosowaniem języka wartości w komunikacji zagadnień moralnych.

Marcel Gauchet to mało znany w Polsce historyk i filozof francuski. Żadna z jego książek nie została do tej pory przetłumaczona na język polski. Dostępny w tym języku jest jeden z esejów pochodzący z La démocratie contre elle-même (Demokracja przeciwko sobie samej), opublikowany w kwartalniku „Res Publica Nowa” w grudniu 2002 r. pt. Nowy wiek osobowości. Próba psychologii współczesnej, przełożony i opracowany przez Wiktora Dłuskiego. W tekście tym Gauchet stawia tezę o mającej miejsce we współczesnym świecie rewolucji antropologicznej, polegającej (...) na zmianie roli rodziny ze wspólnoty ustanawiającej i podtrzymującej więzi społeczne na grupę społeczną niemającą wpływu na kształt życia społecznego. Przybliżenie sylwetki Gaucheta wydaje się niezbędne, albowiem jego myśl stanowi ważki i godny uwagi głos w dyskusji nad stanem współczesnej polityki oraz świata. -/- W niniejszym artykule skupię się na dwóch poruszonych przez Gaucheta zagadnieniach. Pierwsze z nich to ideologiczne konsekwencje ostatniego kryzysu gospodarczego, m. in. pokonanie lewicowej frakcji politycznej przez prawicową czy kryzys demokracji objawiający się dominacją interesów jednostkowych nad wspólnotowymi. Drugą kwestię stanowi kryzys liberalizmu polegający na występowaniu dwóch sprzecznych trendów na scenie politycznej, mianowicie,dominacji idei państwa interwencjonistycznego, dążącego do zbudowania dobrze funkcjonującego państwa opiekuńczego oraz rosnącego w siłę domagania się praw jednostki, co odbywa się, zdaniem Gaucheta, kosztem państwa. -/- Źródła będące podstawą niniejszego tekstu to przede wszystkim wywiad Macieja Nowickiego z Marcelem Gauchetem pt. Nie ma już lewicy, prawica zwyciężyła na zawsze opublikowany w miesięczniku „Europa. Magazyn Idei Newsweeka” w 2009 r. oraz wydane w 2007 r. I i II tom L’Avènement de la démocratie (Nadejście demokracji) Gaucheta. (shrink)

W artykule rozważam opinię mówiącą o rezygnacji z terminu „uporczywa terapia” i o potrzebie zastąpienia go terminem „terapia medycznie daremna”. Ponadto zastanawiam się nad przydatnością podziału środków medycznych na zwyczajne i nadzwyczajne. Opowiadam się przeciwko odrzuceniu terminu „uporczywa terapia”, jak również staram się pokazać, że klasyfikacja środków medycznych, która łączy pary pojęć „proporcjonalne/nieproporcjonalne” i „zwyczajne/nadzwyczajne”, może stanowić skuteczną pomoc w podejmowaniu decyzji o rezygnacji z uporczywej terapii zarówno dla lekarza, jak i dla pacjenta. Przedmiotem refleksji czynię wypracowaną przez Polską Grupę (...) Roboczą ds. Etyki Końca Życia definicję uporczywej terapii oraz jej zmodyfikowaną wersję. Zasadniczym kontekstem prowadzonych analiz są opinie niektórych autorów biorących udział w debatach zorganizowanych przez Polskie Towarzystwo Bioetyczne na temat uporczywej terapii oraz terapii medycznie daremnej. (shrink)

Tekst jest wstępem do dyskusji, prezentującym pokrótce będącą jej przedmiotem książkę Etyka chrześcijańskiej dla postchrześcijańskiej epoki Sebastiana Gałeckiego. Według autora książka usiłuje znaleźć odpowiedź na pytanie o to, czy wciąż możliwe jest ponowne połączenie trzech tradycji chrześcijańskiego myślenia o moralności: etyki prawa naturalnego, etyki sumienia i etyki cnót. Chodzi o takie połączenie, które nie będzie prostą rekonstrukcją średniowiecznych traktatów etycznych, lecz stworzeniem całkowicie współczesnego systemu, wyrażonego w języku zrozumiałym dla dzisiejszej kultury Zachodu — kultury deklaratywnie zrywającej ze swoim dziedzictwem (...) chrześcijańskim, choć wciąż do niego nieświadomie powracającym i nawiązującym. (shrink)

The aim of the article is to investigate some of the possible sources of inspiration for Orwell’s concept of the artificial language called Newspeak, which, in his novel Nineteen Eighty-Four, is shown as an effective tool of enslavement and thought control in the hands of a totalitarian state. The author discusses, in this context, the putative links between Newspeak and really existing artificial languages, first of all Esperanto, and also between Orwell’s notion of “doublethink”, which is an important feature of (...) the totalitarian mentality, and Czesław Miłosz’s notion of “ketman”, developed in his book The Captive Mind. But the main emphasis is on the connection between Orwell’s book and the slightly earlier novel by C.S. Lewis, That Hideous Strength. It is well known that Orwell knew Lewis’s book and expressed his mixed feelings about it. There are many specific, though far from obvious, similarities between the two books, but what seems to have been particularly inspiring for Orwell was Lewis’s vision of a thoroughly degenerate language that is used for political manipulation rather than for communication. (shrink)

The article scrutinizes four groups of words based on common lexical morphemes. The material for the inquiry was gathered from large Polish dictionaries. Consequently, the construing procedure could evolve both synchronically and diachronically. The synchronic examination brought to light various emotional and semantic connections between the words in question, and indicated a field of the strongest links of synonymy. This field is constituted by the senses of the words: “etyka”, “moralnośc”, “obyczajność” and “obyczajowość”, which roughly correspond to the English “ethics”, (...) “morals”, “decency” and “good manners”. Certain other semantic fields of looser integration have also been shown. The diachronic examination concerned language shifts. The words: “obyczaj” and “zwyczaj” and all their derivatives had been in use before 16th century. The words “etyka” and “moralność” came to use in the centuries 16th through 18th, and fully spread afterwards. (shrink)

Przekaz legendarnego Orfeusza już przez autorów starożytnych identyfikowany był z niejasną i trudną symboliką. Język ten, pomimo swojej niejasności, był najlepszą drogą do komunikacji pomiędzy bogami a ludźmi. Niniejszy artykuł jest kolejną próbą, na podstawie starożytnych przekazów, współczesnej literatury krytycznej i refleksji autora, opisania orfizmu: starożytnego fenomenu łączącego ze sobą przekaz religijny, filozoficzny, antropologię i teologię. Zjawisko to wciąż nie jest dostatecznie rozumiane, mimo, że odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu się mentalności i duchowości współczesnego człowieka. Orfizm jako starożytna via-religia do (...) zbawienia i samopoznania wymaga nieustających studiów bazujących wyłącznie na oryginalnych greckich tekstach, stanowiących niezgłębioną kopalnię wiedzy na temat religijności starożytnych Greków. (shrink)

Artykuł jest semiotycznym studium map sieci odwrotnej ‒ wykresów stosowanych we współczesnych naukach przyrodniczych do reprezentacji dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego na kryształach. Źródłem badanego materiału są artykuły z dziedziny krystalografii. Przeprowadzona analiza, wykorzystująca narzędzia pojęciowe używane w językoznawstwie, wykazuje, że rozważane obiekty znakowe to nielinearne teksty mieszane oparte w dominującej mierze na kodzie graficznym. W ich strukturze da się wyodrębnić zarówno elementy odnoszące się do rzeczywistości pozatekstowej, jak i metatekst oraz metajęzyk. Dekodowanie map sieci odwrotnej jest złożonym procesem, angażującym nie tylko (...) wiedzę o systemie ich języka, lecz także odbiór informacji o charakterze presupozycyjnym i implikacyjnym. Przegląd literatury krystalograficznej ujawnia istnienie dużej różnorodności form badanych wykresów. Najczęściej spotykane warianty zostały szczegółowo omówione, sformułowałem też postulaty dotyczące ich kodyfikacji, która mogłaby być pożyteczna z punktu widzenia ekonomii językowej naukowego dyskursu. Ponadto, zaprezentowałem przykładowe inne typy stosowanych w krystalografii dwuwymiarowych znaków ikonicznych, które mogą tworzyć makrosystem semiotyczny, wart dalszych studiów. (shrink)

Polskie przepisy prawne formułujące warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego, a więc ipso facto wyznaczające jego granice, można różnorako interpretować, zwłaszcza w tym zakresie, w jakim określają wymagany dla przeprowadzenia eksperymentu bilans związanych z nim możliwych korzyści i szkód. W artykułach prawniczych komentujących te przepisy w zasadzie jednak brak prób systematycznego i (na tyle, na ile pozwala na to sam przedmiot analizy) ścisłego wyróżnienia tych interpretacji w języku tzw. teorii racjonalnego wyboru (rational choice theory), teorii szczególnie przydatnej w tym kontekście z (...) uwagi na jej rozbudowany aparat pojęciowy pozwalający badać różnorakie konfiguracje relacji między costs i benefits. Artykuł próbuje wypełnić tę lukę: wyróżnione w nim zostały różne interpretacje przepisów prawnych określających warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego; interpretacje te zostały również poddane ocenie. (shrink)

Wielkie poselstwo cara Piotra I Aleksiejewicza Romanowa, czyli podróż dyplomatyczna do Europy Zachodniej, miało miejsce między 9/10 marca 1697 r. a 25 sierpnia 1698 r. Towarzyszyła mu szeroko zakrojona aktywność innych moskiewskich dyplomatów, jak np. Borysa Szeremietiewa. Już w marcu 1698 r. odwiedził Wiedeń, gdzie otrzymał listy polecające do Fryderyka Kazimierza Wolffa SJ, cesarskiego dyplomaty, wywodzącego się z Rzeczypospolitej, a konkretnie z senatorskiego rodu z województwa inflanckiego. Ojciec Wolff zalecał przyjęcie w Rzymie Szeremietiewa, rzekomo skłonnego do unii, przez jakiegoś jezuitę (...) znającego język słowiański. W ten sposób skrzyżowały się drogi moskiewskiego dyplomaty z ojcem Tomaszem Duninem Szpotem. Ten zostawił relację opisującą wizytę i audiencje Szeremietiewa w Rzymie, w których generał zakonu Tirso González de Santalla podsuwał moskiewskiemu dyplomacie jako dary polskie manuskrypty przygotowane przez Szpota na temat misji w Japonii czy postanowień soborów powszechnych Kościoła katolickiego. Relacja ta przedstawia również pobyt Piotra I w Wiedniu, podczas którego – dzięki możliwości porozumiewania się w języku polskim – pomiędzy ojcem Wolffem a carem wytworzyły się więzy szczególnej zażyłości. (shrink)

Artykuł przedstawia historię archiwów Jana Lechonia w Polskim Instytucie Naukowym w Ameryce z siedzibą w Nowym Jorku oraz Kazimierza Wierzyńskiego w Bibliotece Polskiej w Londynie, zwracając uwagę na zasadniczo odmienny sposób ich powstania. Omawia też znajdujące się w obu zespołach inedita, wskazując z jednej strony, dlaczego warte byłyby publikacji po latach, z drugiej – sygnalizując wielorakie problemy, o różnym stopniu trudności, z którymi musiałby zmierzyć się edytor. Dotyczy to nieznanych tekstów Wierzyńskiego z cyklu radiowych gawęd Listy z Ameryki oraz (...) powieści o charakterze autobiograficznym Aurora. Inedita Lechonia to powieść Bal u senatora, znana w niewielkich fragmentach, oraz szkic biograficzno-polityczny o Henryku Floyar-Rajchmanie, czy satyry polityczne pisane w stylu warszawskiego Wiecha. Osobny problem stanowi dziennik Lechonia, którego wydanie krytyczne wymagałoby przede wszystkim ponownego odczytania arcytrudnego rękopisu. (shrink)

To, co może interesować, w dramatopisarstwie Stanisława Wyspiańskiego „historyka-socjologa” zajmującego się ideami politycznymi dotyczącymi kwestii kondycji i perspektyw narodu w drodze ku niepodległości oraz narodu, dla którego nowoczesność jest warunkiem koniecznym żywotności w ramach ekumeny europejskiej, zawrzeć można w pięciu tezach. Są to tezy odzwierciedlające krytycyzm dotyczący „tego, co polityczne” i wskazujące na skłonność do pesymizmu antropologicznego. Teza pierwsza: Kompetencje merytoryczne i kwalifikacje moralne polskich elit politycznych stanowią problem społeczny, który obecny jest w dziejach państwa polskiego z dawien dawna. Próby (...) rozwiązania tego problemu nie powiodły się. Tym gorzej, że nie powiodły się w czasie, gdy naród polski znalazł się w sytuacji powinności „wybicia się na niepodległość”. Teza druga: U ludzi, którzy wchodzą w skład elity politycznej/kandydują do elity politycznej w narodzie polskim, silna skłonność do prywaty łączy się z silną skłonność do megalomanii. Często i gęsto wydzieranie swej „działki” z tego „postawu sukna”, jakim jest Polska, łączy się z autoreklamą umiejętności męża stanu i ofiarności sługi ludu. Teza trzecia: Dobór do elity politycznej i zmiany w jej składzie nie przebiegają wedle reguł, w których na miejscu pierwszym stawia się interesy i aspiracje narodu. Praktyki świadczą o posługiwaniu się nieodpowiednimi standardami i kryteriami. Teza czwarta: Amatorszczyzna socjotechniczna i powszechność posługiwania się demagogią, w połączeniu z brakiem myślenia strategicznego w mentalności i behawiorze ludzi polskiej elity politycznej, przynoszą niebywałe szkody staraniom o polską racje stanu. Teza piąta: Narodu polskiego nie można nazwać wspólnotą polityczną kierowaną przez odpowiednią/właściwą elitę. Jest to naród którego nauczycielami są liczni szarlatani, demagodzy, kombinatorzy polityczni – naród, który jest źle kierowany przez osobników, którzy nie nadają się do odgrywanych ról i naród, który nie potrafi zbuntować się i pro domo sua wyłonić z siebie elity alternatywnej, skutecznie dbałej o tożsamość i żywotność narodu jako wspólnoty politycznej w ramach ekumeny europejskiej. […]. (shrink)

Celem artykułu jest wyróżnienie dwóch, funkcjonujących w języku potocznym sensów wyrażenia „widzieć” – obiektywnego i subiektywnego bez jednoczesnego przypisywania obserwatorom przekonań. Celem jest zatem ekstensjonalna eksplikacja. Pozwala to na opisywanie percepcji wzrokowej bez przesądzania o wyższych zdolnościach kognitywnych podmiotu percepcji. Wprowadzenie przekonań obserwatora pozwala następnie na wyrażenie większej ilości rozróżnień występujących w literaturze poświęconej filozoficznym zagadnieniom percepcji zmysłowej.

Artykuł jest poświęcony funkcjom związanym z frazą nominalną w języku niemieckim i polskim. Wskazano na podobieństwa i różnice. Podstawowa różnica polega na tym, że fraza nominalna w języku polskim nie otwiera obligatoryjnej pozycji dla determinantów. Za to bardziej zróżnicowane jest obsadzanie miejsc postpozycyjnych w polskiej NP. Niemiecka fraza nominalna nie zna w zasadzie funkcji augmentatywnej. Funkcja deminutywna wspólna jest obydwu językom, ale jej dystrybucja jest zróżnicowana.

ABSTRACT This paper suggests a much more serious purpose for an education in music-making than play or pleasure or even the training of professional musicians. It presents and explicates a possible connection between musical performance training and the development of practical wisdom. Music in performance constitutes in effect a form of virtuous conduct, where one learns through doing and thereafter comes to love and to be capable of wise practical judgement. Excellence in this field requires the exercise of a species (...) of reasoning and judgement analogous to Aristotelian practical wisdom, and develops the distinctive qualities of character and vision of the practically wise person. (shrink)

W wyniku kontaktów polsko-niemieckich na płaszczyźnie kultury, polityki i gospodarki na przestrzeni dziejów pojawiły się w języku polskim liczne wyrazy pochodzenia niemieckiego. We współczesnej polszczyźnie występuje bardzo wiele zapożyczeń niemieckich, z czego większość stanowią rzeczowniki. Najczęściej jednak ich obce pochodzenie nie jest znane przeciętnemu użytkownikowi języka polskiego, gdyż wyrazy te zasymilowały się w polszczyźnie zarówno na płaszczyźnie fonologicznej, graficznej, jak i morfologicznej. Największą grupę rzeczowników pochodzenia niemieckiego stanowią te, w których przypadku zachowane zostało ich pierwotne znaczenie, co wiąże (...) się z faktem, że jako pojęcia i terminy fachowe nie miały w języku polskim swoich odpowiedników, pod wpływem których mogłoby ulec zmianie ich znaczenie. Wśród zapożyczeń znajdują się również takie, których znaczenie całkowicie różni się od pierwotnego znaczenia słowa niemieckiego. Znaczenie zapożyczeń ulegało zawężeniu, gdy dany wyraz pojawiał się w języku polskim nie we wszystkich swych znaczeniach pierwotnych lub też rozszerzeniu, gdy został on zapożyczony zс wszystkimi pierwotnymi znaczeniami i dodatkowo obok nich pojawiło się zupełnie nowe znaczenie. Częstym zjawiskiem jest występowanie równocześnie różnych typów zmian znaczenia wyrazu zapożyczonego, np. zawężenia i przesunięcia lub/i rozszerzenia znaczenia. (shrink)

In substituting aesthetic criteria for the time-honoured yardsticks of reliability, validity and generalization, narrative researchers are sometimes criticized for devaluing the notion of truth. This paper suggests that what is an issue here is not so much empirical quantitative truth as rather artistic literary truth. The latter notion of truth is characterized in terms of ‘authenticity’ and the ramifications of authentic truth for narrative research are posited and explored. Only such an understanding of truth and the resolve seriously to apply (...) it will garner narrative researchers the epistemic respectability they seek. (shrink)

Celem artykułu jest ogólna analiza alternacji z zerem, zachodzących w języku niemieckim i polskim. Alternacje te, występujące zarówno we fleksji, jak też i w słowotwórstwie, służą w obu konfrontowanych językach, a szczególnie w znacznie szerszym stopniu w języku polskim sygnalizowaniu klas i kategorii gramatycznych. Wnioskiem wynikającym z konfrontacji jest stwierdzenie różnic systemowych, związanych z dyslrybucją w sferze używalności alternacji oraz w planie funkcjonalnym. Autor ukazuje w artykule całą złożoność problematyki alternacji z zerem, uwarunkowaną różnicami strukturalnymi badanych (...) języków. (shrink)

If I lose my key in Canada, for instance, and I search for it in the United Kingdom, how long will I take to find it? This paper argues that problems in education are caused by non-professional teachers who are employed when trained teachers move in search of promotion friendly activities or financially rewarding duties. This shift of focus means that policy makers in education act without adequate professional guidance. The problems in education, therefore, result from demands made on mainstream (...) education based on misconceptions about what education can offer. It is argued that the implementation of e-learning in education faces the risk of developing on the basis of unproven theories. This scenario increasingly sees the replacement of formal education activities in institutions of learning with non-formal and informal education practices. Given that the contents and influences of non-formal and informal education are not under the control of the teacher, the experiences that learners bring to education settings are increasingly difficult to manage. The paper proposes that by integrating e-learning in teacher education and rewarding 'good teaching', there is a potential for a successful e-learning revolution in education. (shrink)